Muzycy idą w stronę ekologii
Artykuł tłumaczony z magazynu muzycznego The Strad Magazine.
Peter Somerford bada rosnący rynek akcesoriów do instrumentów smyczkowych dla muzyków i lutników pod względem etycznym – tworzenia zgodnie z naturą. Mówiąc szerzej, szuka alternatyw hebanu oraz kości słoniowej odnajdując wegańskie skrzypce wytworzone z parzonego drewna gruszy i owoców dzikiej wiśni.
We współczesnym świecie istnieje wiele sposobów by wnieść swój wkład w rozwój planety i nie działać na jej szkodę – rezygnacja z lotów, unikanie jednorazowych torebek foliowych, przestawienie się na ekologiczną energię czy też poddawać produkty wielokrotnemu recyklingowi. Jednakże, w jaki sposób muzycy mając do wykorzystania narzędzie swojej pracy mogą tego dokonać? W środowisku muzycznym wszyscy wiedzą o zagrożonych gatunkach niektórych egzotycznych drzew wykorzystywanych do budowy instrumentu, elementów czy smyczków.
Fernambuk oraz palisander podlegają przepisom Konwencji o Międzynarodowym Handlu Dzikimi Zwierzętami i Roślinami Gatunków Zagrożonych Wyginięciem w skrócie Konwencja Waszyngtońska (ang. Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora; CITES). Heban z Madagaskaru również jest pod ochroną Konwencji Waszyngtońskiej i jego nadmierne jak i nielegalne pozyskiwanie może w przyszłości doprowadzić do ograniczenia innych gatunków hebanu.
W związku z powyższą sytuacją, lutnicy odpowiedzieli zestawem alternatywnych, bardziej zrównoważonych materiałów począwszy od buku czy świerku, zmodyfikowane w celu zwiększenia gęstości i twardości kończąc na skompresowanym papierze oraz kompozytach na bazie włókien naturalnych. W przypadku zagrożonej fauny, istnieje zakaz handlu między innymi kością słoniową, niegdyś wszechobecną na najlepszych smyczkach.
Dla Wegan i tych, którym zależy na dobrostanie zwierząt powstały syntetyczne lub metalowe alternatywy kości słoniowej, sztuczna skóra jako substytut skóry naturalnej oraz syntetyczne włosie zamiast włosia końskiego.
Przy wykorzystywaniu tego typu materiałów trzeba odpowiedzieć na istotne pytania: Czy będzie brzmiało tak samo dobrze? Czy będzie na tyle trwałe? Czy będzie wyglądało inaczej? Ile będzie to kosztować? Niezależnie od powyższych dylematów istotnym jest by muzycy mieli dostęp do produktów innowacyjnych i bardziej wytrzymałych, równocześnie muzycy, lutnicy oraz dostawcy muszą być świadomi zagrożeń w związku z wykorzystaniem tego typu materiałów. W jaki sposób więc lutnicy mierzą się z osiągnięciem celu zrównoważonego rozwoju? Przyjrzyjmy się bliżej niektórym z najnowszych rozwiązań, poszerzających wybór smyczkowcom w zakresie gry na instrumencie oraz ego budowy.
Garnitury
Podstrunnice oraz strunociągi, szczególnie dla większych instrumentów takich jak wiolonczela czy kontrabas stawiają największe wymagania na pozyskiwanie wysokiej jakości hebanu, jednakże kilka zrównoważonych alternatyw dla hebanu zaczęło zdobywać reputację na rynku i jest to obszar, w którym znajdują się niektóre z najciekawszych innowacji technologicznych.
Swiss Wood Solutions (SWS) tworzy podstrunnice ze zmodyfikowanego drewna klonu, świerku oraz orzecha, starannie kompresując oraz podgrzewając drewno w procesie termo-hydro-mechanicznym, aż osiągnie lub przewyższy poziom gęstości oraz twardości drewna tropikalnego. Półfabrykat ten nazywany jest przez firmę Swiss Wood Solutions – Sonowood. Niedawno Swiss Wood Solutions przedstawiła nowość Sonowood Black, którego składem jest czarny buk spełniając ambicję firmy aby wyprodukować prawdziwy hebanowy substytut, który dorównuje hebanowi pod względem właściwości akustycznych, a także fizycznych i wizualnych.
Niemieckie garnitury firmy Berdani jako alternatywa do hebanu tworzone są z tzw. Dark Paper – kompozytu papieru z recyklingu oraz naturalnej żywicy czyniąc go w 100% biodegradowalnym. Powstaje on poprzez nasączanie papieru żywicą przed sprasowaniem go pod wysokim ciśnieniem.
Nie tylko egzotyczne drzewa liściaste ucierpiały z powodu nadmiernego zbioru. Zrównoważony rozwój wysokiej jakości klonu z krajów takich jak Bośnia i Rumunia również stał się problemem i skłonił jednego producenta podstawków Despiau Chevalets, do ponownej oceny swojej polityki pozyskiwania drewna i kryteriów wyboru.
Drzewiec oraz włosie w smyczku
Dla wielu muzyków i lutników, smyczek wykonany z fernambuku nie ma sobie równych. Ale ten najcenniejszy materiał jest również jednym z najbardziej zagrożonych z rodzimym siedliskiem w Brazylii, przybrzeżnym lasem deszczowym Mata Atlântica, zredukowanym do zaledwie siedmiu procent pierwotnej wielkości. Konwencja Waszyngtońska ograniczyła międzynarodowy handel fernambuku w 2007 roku, jednakże nie ma ścisłej kontroli gotowych produktów w tym smyczków produkowanych w Brazylii, a nielegalne pozyskiwanie i handel stanowią zagrożenie dla gatunku.
Podczas gdy lutnicy pracowali nad wsparciem projektów ponownego sadzenia w ramach Międzynarodowej Inicjatywy Ochrony Fernambuku, podjęto również próby znalezienia alternatywnego drewna, które może dorównać jego kombinacji właściwości dźwiękowych, wytrzymałości, gęstości i elastyczności.
Francuski lutnik Gilles Nehr tworzy przełomowo wykorzystując akację parasolowatą, jednakże w jego pracy to nie koniec innowacji! Smyczek Tête-Bêche zawiera tytanowy czubek i żabkę oraz posiada możliwość samodzielnego założenia włosia. Rodzime drzewo z południowej Afryki – akacja parasolowata jest dostępna w handlu jako półfabrykaty do tworzenia smyczków. Naturalnie jest znacznie jaśniejszym drewnem niż fernambuk, lecz Gilles Nehr był w stanie je przyciemnić, dzięki czemu jest bliższy wyglądowi fernambuku. Smyczki barokowe często wykorzystują drewno wężowe ale holenderski wiolonczelista Coen Engelhard, stacjonujący na południu Francji, używa lokalnego drewna akacjowego do produkcji smyczków zarówno dla instrumentów barokowych, jak i klasycznych.
Wraz z malejącym dostępem do fernambuku, smyczki z włókna węglowego stały się niezwykle popularne. Jednak przy całej trwałości, wytrzymałości i konsystencji tego zaawansowanego technologicznie materiału, wytwarzanie włókna węglowego, które jest pozyskiwane z ropy naftowej, może być procesem nieekonomicznym i energochłonnym. Jednakże wraz z rosnącymi kosztami paliwa i energii rosnące zapotrzebowanie na bardziej zrównoważone włókna węglowe ze strony głównych gałęzi przemysłu, w tym sektora motoryzacyjnego i lotniczego, napędza badania nad włóknami węglowymi pochodzenia biologicznego, a także bardziej zaawansowane techniki recyklingu, aby umożliwić szersze ponowne wykorzystanie materiału. Zrównoważony rozwój staje się jeszcze większym problemem, jeśli tanie, masowo produkowane syntetyczne smyczki wykonane z włókna szklanego lub żywicy epoksydowej i włókna węglowego, są po prostu wyrzucane i wymieniane zamiast ponownej wymiany włosia.
Syntetyczne włosie firmy Coruss we współpracy z Orkiestrą Kameralną w Tuluzie oraz z Francuskim Instytutem Tekstyliów i Odzieży zostało opracowane z myślą o materiał niezawodny, odporny na rozciąganie, jako alternatywa dla włosia końskiego, a przede wszystkim odporny podczas transportu w różnych poziomach wilgotności. Nie dziwi jednak, że syntetyczny materiał stał się popularny wśród wegan, którzy chcą uniknąć jakiegokolwiek związku z przemysłem rzeźniczym. Ponieważ włosie syntetyczne nie posiada nierówności takich jak naturalne włosie końskie, włosie Coruss potrzebuje innego podejścia do kalafonii. W przypadku nałożenia używanej standardowej kalafonii zalecane jest by jako warstwy bazowej użyć kalafonii kontrabasowej POPS. Jako inne rozwiązanie można wykorzystać kalafonię firmy Coruss specjalnie opracowaną do włosia syntetycznego.
Kalafonia
Pozostając przy kalafoniach, Andrew Baker, założyciel i dyrektor Australijskiej marki Leatherwood Bespoke Rosin, stworzył przyjazną dla środowiska kalafonię, która jest całkowicie wegańska. Zawierająca wyłącznie żywice sosnowe i wosk roślinny zamiast wosku pszczelego, ecoRosin jest dostarczana w ekologicznym opakowaniu konopnym w pudełku z tektury z recyklingu. Na chwilę obecną ecoRosin jest dostępna w wersji na skrzypce, altówkę oraz wiolonczelę jednakże Andrew Baker pracuje nad opracowaniem zamiennika silikonowego opakowania dla wszystkich gęstości kalafonii kontrabasowej.
Źródła:
https://www.thestrad.com/being-green-sustainable-string-playing/14962.article
https://sonowood.swisswoodsolutions.ch/en/?hsLang=en